Z dniem 1 stycznia 2016 r. wprowadzono nowe zasady ustalania wysokości odsetek ustawowych kapitałowych, odsetek ustawowych za opóźnienie oraz odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych. Zmiany te wprowadzają pewne komplikacje, jeżeli w treści umowy nie oznaczymy dokładnie o jakie odsetki nam chodzi.
W związku z tym, obecnie wyróżniamy następujące wysokości odsetek:
Odsetki ustawowe
Odsetki ustawowe stosujemy, gdy źródło obowiązku zapłaty odsetek nie określa ich wysokości. Zgodnie z regulacją art. 359 § 2 k.c., wysokość odsetek ustawowych stanowi równowartość sumy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. Wysokość odsetek ustawowych w skali roku wynosi więc obecnie 5%.
Odsetki maksymalne
Zgodnie z art. 359 § 21 k.c., wysokość odsetek maksymalnych nie może przekroczyć dwukrotności odsetek ustawowych. W związku z tą regulacją, maksymalna wysokość odsetek kapitałowych, które wynikają z czynności prawnej nie może przekraczać 10 % – mówiąc wprost, nie można na więcej, niż 10% w skali rocznej, oprocentować żadnego zobowiązania.
Odsetki ustawowe za opóźnienie
Jeśli strony nie ustalą wysokości odsetek należnych za opóźnienie, to na podstawie art. 481 § 2 k.c., wierzycielowi należą się odsetki ustawowe za opóźnienie. Ich wysokość stanowi sumę równowartości stopy referencyjnej NBP oraz 5,5 punktów procentowych. Biorąc więc pod uwagę wysokość stopy referencyjnej NBP, która na dzień dzisiejszy wynosi 1,5%, wysokość odsetek za opóźnienie wynosi 7%. Jak wskazuje sama nazwa odsetki za opóźnienie, przysługują za czas opóźnienia, a więc można ich żądać za okres od dnia następującego po umówionym terminie zapłaty do dnia rzeczywistej zapłaty.
Odsetki maksymalne za opóźnienie
Zgodnie z art. 481 § 21 k.c., wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie. Wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie wynosi więc 14%. Jeśli jednak wysokość odsetek za opóźnienie została zastrzeżona w wysokości wyższej niż maksymalna, tak jak w przypadku odsetek ustawowych, czynność prawna jest oczywiście ważna, jednak wysokość zastrzeżonych odsetek zostaje automatycznie obniżona do wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie (art. 481 § 22 k.c.).
Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych
W przypadku opóźnienia w zapłacie w ramach transakcji handlowej, o której mowa w ustawie z dnia 08 marca 2013 r. (j. t. z 2016 r. poz. 684) o terminach zapłaty w transakcjach handlowych znajdą zastosowanie, odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, równe 9,5% w skali roku. Podkreślić należy, że przepisy ustawy z dnia 08 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych znajdą zastosowanie, tylko wówczas, gdy albo strony w umowie w ogóle nie określiły terminu zapłaty (art. 6 ustawy), albo gdy w umowie przewidziały termin zapłaty dłuższy niż 30 dni (art. 5 ustawy) i wyłącznymi stronami transakcji są przedsiębiorcy.
Naliczanie odsetek w obecnym stanie prawnym
Na mocy art. 56 ustawy z dnia 09 października 2015 r. o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2015 r. poz. 1830) do odsetek należnych za okres kończący się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy sprzed 1 stycznia 2016 r. Zatem, w przypadku umów zawartych w 2015 r. i zaległości odsetkowych kontrahentów prawidłowym wydaje naliczanie się odsetek ustawowych kapitałowych w wysokości 8% w skali roku od dnia następnego, kiedy roszczenia stało się wymagalne do dnia 31 grudnia 2015 r., a od dnia 01 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, odsetek ustawowych za opóźnienie w wysokości 7%.
Dotyczy to więc również umów leasingu zawartych przed 01 stycznia 2016 r., które w zapisach określających wysokość odsetek w przypadku opóźnionych płatności posługują się sformułowaniem: „Z tytułu opóźnienia w zapłacie Korzystający zobowiązuje się do zapłaty odsetek ustawowych”. Przypadki naliczania do takich umów odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych (co jest spotykane obecnie na rynku) należy uznać za nieprawidłowe zwłaszcza w przypadku, gdy drugą stroną umowy nie jest osoba prowadząca działalność gospodarczą i gdy w umowie strony przewidziały termin zapłaty krótszy niż 30 dni.
W przypadku sporów sądowych mec. Artur Rostkowski radzi podnosić zarzut nadużycia prawa, w przypadku żądania od korzystających z przedmiotu leasingu zapłaty odsetek ustawowych od opóźnionych płatności zobowiązań handlowych, gdy w umowie strony zgodnie umówiły się jedynie na odsetki ustawowe.
Adwokat, Artur Rostkowski, Kancelaria Prawna J. Chałas i Wspólnicy
