W większości przypadków słowo „restrukturyzacja” kojarzy się negatywnie. Dla dużej części przedsiębiorców, ale i instytucji finansowych to oznaka niekorzystnych zmian w firmie, które grożą negatywnymi konsekwencjami. Czy rzeczywiście tak jest? Czy powinniśmy bać się tego że nasze przedsiębiorstwo bądź umowy będą restrukturyzowane? Co to oznacza dla naszego bezpieczeństwa i stabilności funkcjonowania? Jak przeprowadzić skuteczne działania restrukturyzacyjne, aby przyniosły one oczekiwane efekty?
Wiele lat doświadczeń zawodowych, skłoniło mnie do podzielenia się z Państwem moimi obserwacjami i przemyśleniami związanymi z restrukturyzacją przedsiębiorstw, a w szczególności restrukturyzacją umów leasingu. Nie jest to bowiem zagadnienie, powszechnie rozpoznane, a pojawiające się zmiany w prawodawstwie dają nam nowe narzędzia, które mogą wspierać procesy restrukturyzacyjne. Co więcej uważam, że stosowana obecnie praktyka wielu firm leasingowych nie ma nic wspólnego z restrukturyzacją. Jest to raczej działanie mające na celu uzyskanie dodatkowych przychodów przez Leasingodawcę z jednoczesnym ograniczaniem własnego ryzyka związanego z trwającą umową leasingu. Na szczęście nie dotyczy to wszystkich firm leasingowych. Na wstępie trzeba jednak wyjaśnić co oznacza samo pojęcie „restrukturyzacja”
Powszechne rozumienie tego pojęcia sprowadza się do konieczności podjęcia działań zmierzających do opanowania sytuacji kryzysowej, w której nie możemy terminowo regulować naszych zobowiązań, bądź przedsiębiorstwo nasze jest nierentowne. To oczywiste symptomy kryzysu. Staramy się wtedy za wszelką cenę nie dopuścić do upadłości naszej firmy, zawierając z wierzycielami, a w tym instytucjami finansowymi ugody pozwalające spłacić nasze zaległe zobowiązania. Niejednokrotnie można też spotkać się z sytuacjami, w których firmy leasingowe z uwagi na opóźnienia w płatności rat leasingowych rozwiązują umowy leasingu, dając jednak szansę ich powtórnego zawarcia pod warunkiem spłaty zaległych zobowiązań. Czasami przystają na czasowe obniżenie rat leasingowych lub ich zawieszenie. Czy to jednak jest restrukturyzacja? Czy działania związane z czasowym obniżeniem rat leasingowych bądź ich zawieszeniem można nazwać restrukturyzacją? W moim odczuciu, nie. Nie ma to bowiem nic wspólnego z rzeczywistym rozumienie tego słowa jak również działaniami jakie winny towarzyszyć temu zjawisku. Co zatem oznacza to pojęcie?
Definicji tego słowa jest bardzo dużo. Encyklopedia PWN podaje następującą: „Restrukturyzacja to działanie mające na celu przeprowadzenie zmian w organizacji podmiotu gospodarczego celem jego efektywnego dostosowania technicznego i ekonomicznego odpowiadającego nowym zadaniom”.
W wielkim słowniku języka polskiego pojęcie to definiowane jest jako: „zmiana organizacji, której celem jest ulepszenie jej działalności”.
W słowniku języka polskiego PWN czytamy: „restrukturyzacja to zmiana struktury gospodarczej przedsiębiorstwa mającej zwiększyć jego wydajność lub funkcjonalność”.
Uwagę zwraca pozytywny klimat tych definicji. Nie znajdziemy w nich takich określeń jak upadłość czy niewypłacalność. Możemy natomiast bez trudu odszukać sformułowania „efektywne dostosowanie”, „ulepszenie” bądź „zwiększenie wydajności”. Skąd zatem tak duża rozbieżność pomiędzy definicją słownikową a potocznym rozumieniem tego pojęcia?
Większość doświadczonych menadżerów i właścicieli firm, dobrze wie że jedynym stałym elementem w działalności gospodarczej są zmiany. Mają na to wpływ uwarunkowania rynkowe, rosnąca bądź malejąca konkurencja, zmiany w sposobie organizacji rynku i kanałów dystrybucji, zmieniające się uwarunkowania prawne. Skuteczne kierowanie przedsiębiorstwem polega więc na systematycznym dostosowywaniu się do nowych reguł i uwarunkowań. Doświadczają tego zarówno małe jak i duże przedsiębiorstwa. Te które istnieją krótko, ale i długo. Bez zmiany, firmy były by poddane znanemu powszechnie „cyklowi życia firmy”, który kończył by się ich likwidacją.
Zmiana jest zatem czymś naturalnym. Koniecznością, ale i przywilejem dzięki któremu nasza firma staje się lepsza, bardziej konkurencyjna i dopasowana do bieżących realiów. Ta zmiana, to właśnie RESTRUKTURYZACJA – dopasowanie poszczególnych elementów składowych naszej firmy do otaczającej nas rzeczywistości. Zarówno w zakresie jej organizacji, sposobu sprzedaży naszych usług bądź wyrobów ale również w zakresie obciążeń finansowych, które wykorzystujemy do realizacji zakładanych celów. Skuteczna zatem restrukturyzacja, to taka w której będziemy mogli zmienić kilka parametrów naszej działalności w sposób gwarantujący wzrost wartości naszego przedsiębiorstwa.
Ważnym czynnikiem w tym procesie, jest podjęcie decyzji o konieczności przeprowadzenia zmian, w odpowiednim terminie. Nie za wcześnie, bo możemy stracić potencjał wzrostu, ale co ważniejsze nie za późno. Spóźnione restrukturyzacje mają bowiem znacznie trudniejszą drogę przed sobą a ryzyko braku powodzenia takiej zmiany jest istotnie większe. Zbyt późne podjęcie decyzji o konieczności wprowadzenia zmian, to najczęstszy powód upadłości firm. Nie dostrzeżenie w porę symptomów zbliżającej się zmiany otoczenia rynkowego, napędza spiralę emocji oraz skraca czas jakim dysponujemy aby przeprowadzić skuteczną zmianę. Najlepiej będzie to obrazował poniższy wykres
Jak łatwo się zorientować, dostrzeżenia konieczności dokonania zmian na wstępnym etapie skutkuje niską intensywnością problemów, stosunkowo dużą swobodą działania i dość komfortową ilością czasu przeznaczonego na te działania. Na drugim biegunie jest sytuacja w której obserwujemy już typowe wskazania sytuacji kryzysowej czyli wysoki poziom zadłużenia połączony z niewypłacalnością. W tej sytuacji znacząco rośnie presja, zmniejsza się swoboda działań, a czasu na zmiany jest bardzo niewiele. Stąd tylko krok do upadłości.
Większość restrukturyzacji prowadzonych w naszym kraju, jest już niestety realizowana na etapie skrajnych objawów kryzysu, przeważnie w sytuacji znaczących opóźnień w obsłudze zobowiązań wobec wierzycieli, a w tym również wobec instytucji finansowych. Towarzyszy temu przekonanie właścicieli lub zarządów firm, że za chwilę koniunktura się poprawi i wróci wszystko do normy. Często również daje się obserwować przekonanie że wystarczy zawrzeć z wierzycielami ugodę bądź aneks przesuwający płatności kilku rat leasingowych i działania te w zupełności wystarczą do skutecznej restrukturyzacji. Niestety nic bardziej mylnego. Przeważnie bowiem to nie wysokość zobowiązań finansowych bywa powodem kryzysu. To jedynie objaw zmieniającego się rynku i braku w odpowiednim czasie wdrażanych procedur restrukturyzacyjnych.
Tak prowadzone „restrukturyzacje” niestety w dużej części kończą się klęską. Stąd też bierze się u Wierzycieli i Finansujących negatywne nastawienie do procesów restrukturyzacyjnych. Te złe doświadczenia spowodowały, iż w części instytucji finansowych wiara w skuteczną restrukturyzację jest niska. Sytuacja ta jest zatem wykorzystywana przez te instytucje głównie biznesowo. Powszechnie można spotkać przykłady, w których firmy leasingowe zgadzają się na stosunkowo niewielkie przesunięcia rat leasingowych (np. miesięczna karencja w spłacie rat kapitałowych bądź czasowe zmniejszenie kilku rat) w zamian za „opłatę restrukturyzacyjną” która niejednokrotnie nie ma nic wspólnego ze zwiększonym ryzykiem Finansującego ani nakładem pracy jakie firma leasingowa poniosła na dokonanie zmian.
Jak zatem powinien wyglądać prawidłowy model restrukturyzacji? Kiedy jej dokonać i jak przeprowadzić?
Podstawą do pozytywnej odpowiedzi na te pytania, jest wprowadzenie w firmie kilku wskaźników, które będą mierzyły nie tylko stan naszego przedsiębiorstwa, ale również będą skutecznie nas porównywać do innych graczy na rynku. W dobie dzisiejszego łatwego dostępu do informacji, bez większego trudu możemy wybrane wskaźniki naszej firmy porównać bowiem ze wskaźnikami naszych konkurentów. Obserwacje te winny być prowadzone w trybie ciągłym, a powtarzające się odchylenia winny stanowić dla nas sygnał alarmowy do pogłębionej analizy. Można również w takiej sytuacji skorzystać ze wsparcia zewnętrznych doradców lub firm audytorskich oferujących za stosunkowo niewielkim wynagrodzeniem możliwość przeprowadzenia analizy IBR (independent Business Review). Wynik tej pogłębionej analizy jest podstawą do podjęcia decyzji o konieczności wdrożenia procesu restrukturyzacyjnego.
Każdy proces restrukturyzacyjny opiera się na dobrze przygotowanym Programie. Ważne jest aby przy jego sporządzaniu oprzeć się nie tylko na swoich doświadczeniach, ale również sięgnąć po poradę fachowców branżowych nie związanych z firmą. Nie od dzisiaj bowiem wiadomo, że diagnoza koniecznych zmian, wymaga pewnego dystansu od codzienności w której funkcjonujemy i oderwania się od „ograniczeń” jakie nam ona podpowiada. Nie obawiajmy się zatem zaprosić do tej diagnozy specjalistów, którzy będą mogli skutecznie, pomóc nam w wyznaczaniu niezbędnych korekt dzięki czemu zachowamy ścieżkę wzrostu i utrzymamy a może nawet poprawimy naszą pozycję rynkową.
W ramach każdego programu restrukturyzacji, niezbędnym elementem jest dopasowanie struktury źródeł finansowania do nowej rzeczywistości. Musi to jednak być połączone ze zmianami w pozostałych obszarach naszego biznesu, tak aby stanowiło całość, a nie oderwane od siebie, nieskoordynowane działanie. Tylko wtedy możemy zapewnić skuteczność przeprowadzanego procesu jak również mieć silne argumenty do rozmowy z Finansującymi. Z tak przygotowanym materiałem znacznie łatwiej uzyskać pozytywne nastawienie firmy leasingowej, nawet w sytuacji w której wymaga to od niej nieznacznego powiększenia jej ryzyka wynikającego z finansowanych umów leasingu.
Oczywiście sam Program restrukturyzacji, nawet najlepszy , nie gwarantuje sukcesu. Trzeba go bowiem umiejętnie wdrożyć, podejmując czasami trudne decyzje biznesowe lub kadrowe. Proces ten winien być dosyć dokładnie przemyślany i objęty harmonogramem działań, w trakcie realizacji którego będziemy mogli mierzyć efekty naszych decyzji i je na bieżąco korygować. O efektach poszczególnych etapów warto informować Finansujących tak aby nie czuli się zaskoczeni, ewentualnymi korektami jakie być może będziemy musieli w programie przeprowadzić.
W trudniejszych sytuacjach możemy skorzystać z narzędzi prawnych jakie oferuje nam ustawodawca. Od 1 stycznia 2016 roku weszła bowiem w życie Ustawa Restrukturyzacyjna, która wspiera przedsiębiorstwa w procesach restrukturyzacyjnych. Pamiętajmy jednak, że nie jest to lekarstwo na problemy płynnościowe firmy. To jedynie narzędzie wspomagające, możliwość realizacji przemyślanego i kompletnego procesu restrukturyzacji. Dzięki niemu możemy ułatwić nieco proces poprzez włączenie wszystkich bądź wybranych wierzycieli w plan restrukturyzacji naszego przedsiębiorstwa, nawet w przypadku jeśli nie wszyscy Ci wierzyciele są w pełni do niego przekonani. Z większością jednak musimy się porozumieć.
Proces restrukturyzacji to coś naturalnego. Każdy z nas będzie go kiedyś przechodził, choć może nie wszyscy będą mieli tego świadomość . Część może uznać iż dokonuje po prostu pewnej korekty sposobu organizacji firmy. To jednak nic innego jak RESTRUKTURYZACJA. Myślmy zatem o tym zjawisku pozytywnie jak o czymś co wcześniej czy później nas czeka i ma spowodować poprawę naszych wyników bądź ich utrzymanie a jednocześnie zabezpieczyć nas przed negatywnym cyklem życia firmy.
